Tiểu sót là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và hướng điều trị

Tiểu sót là một biểu hiện bất thường của hệ tiết niệu, là triệu chứng có thể gặp ở cả nam và nữ đặc biệt ở nam giới lớn tuổi. Việc tìm hiểu tiểu sót là gì, các nguyên nhân và cách điều trị tiểu sót là rất quan trọng để phát hiện sớm bệnh lí và điều trị hiệu quả bệnh. Hãy theo dõi bài viết dưới đây để có thêm nhiều thông tin hữu ích.

Tiểu sót là gì?

Hệ tiết niệu của cơ thể gồm: thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Quá trình đi tiểu được duy trì bình thường nhờ sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hệ tiết niệu và hệ thống thần kinh. Nếu một trong những bộ phận này không thực hiện đúng chức năng có thể dẫn tới tình trạng rối loạn tiểu tiện.

Bàng quang bình thường có thể chứa đến 600ml nước tiểu, khi lượng nước tiểu lớn hơn 150ml sẽ có phản xạ mót tiểu. Bình thường sau mỗi lần đi tiểu, lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang nhỏ hơn 10ml, khi lượng nước tiểu còn lại sau đi tiểu lớn hơn 30ml được coi là bệnh lí.

Như vậy, tiểu sót là tình trạng sau đi tiểu bàng quang vẫn còn chứa lượng nước tiểu lớn hơn lượng nước tiểu tồn dư cho phép là 30ml.

Triệu chứng thường gặp khi mắc chứng tiểu sót

• Sau khi tiểu xong vẫn mắc tiểu, người bệnh không cảm thấy thoải mái do bàng quang vẫn căng tức.
• Tiểu nhiều lần: lượng nước tiểu tồn đọng vẫn gây phản xạ mót đi tiểu liên tục.
• Kèm theo đái buốt, đái rắt, đái khó: Là những dấu hiệu rối loạn tiểu tiện hay xuất hiện cùng nhau.

Việc nước tiểu tồn đọng lâu ở bàng quang có thể gây hình thành sỏi bàng quang gây các rối loạn tiểu tiện, nguy hiểm hơn nước tiểu có thể trào ngược lên thận gây nhiễm khuẩn ngược dòng, viêm thận, áp xe thận có thể dẫn tới suy thận.

Tiểu sót có thể chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn rồi biến mất, cũng có thể ngày càng trầm trọng theo thời gian. Do đó việc tìm hiểu tiểu sót là gì và các thông tin liên quan là vô cùng quan trọng để có thể xử lí kịp thời.

Nguyên nhân gây tiểu sót là gì?

Như đã nói ở trên hệ tiết niệu gồm: thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Thận có chức năng lọc máu đào thải chất độc ra khỏi cơ thể (nước tiểu), nước tiểu từ thận qua niệu quản được chứa đựng trong bàng quang, bàng quang được cấu tạo bởi hệ thống cơ (cơ vòng, cơ dọc và cơ chéo) khi đi tiểu các cơ bàng quang sẽ co bóp cùng với cơ vòng cổ bàng quang dãn làm đẩy nước tiểu từ bàng quang xuống niệu đạo và ra ngoài.

Khi bạn gặp tình trạng tiểu sót, đó là một rối loạn tiểu tiện mà phần lớn là kết quả của các bất thường về bàng quang và bất thường niệu đạo.

Nguyên nhân từ bàng quang

Cơ bàng quang suy yếu

Thường gặp ở người lớn tuổi, đó quá trình lão hoá làm cơ bàng quang bị suy yếu dẫn tới lực co bóp của cơ không đủ mạnh và thời gian co bóp không lâu khiến không thể đẩy hết nước tiểu ra khỏi bàng quang.

Sỏi bàng quang

Sỏi hệ tiết niệu được hình thành qua quá trình tích tụ các tinh thể có trong nước tiểu. Sỏi có thể được hình thành tại thận, niệu quản đi chuyển tới bàng quang hoặc được hình thành tại bàng quang. Sỏi bàng quang có thể che lấp lỗ cổ bàng quang làm ngăn chặn nước tiểu từ bàng quang xuống niệu đạo gây tiểu sót.

Sa bàng quang

Bệnh thường gặp ở phụ nữ, xảy ra khi các cơ và mô hỗ trợ giữa bàng quang và âm đạo người phụ nữ yếu đi làm cho bàng quang chùng xuống, phình ra trong âm đạo. Ở vị trí này bàng quang có thể chèn ép vào niệu đạo gây tắc nghẽn dòng nước tiểu dẫn tới tiểu sót.

Bàng quang chùng xuống khiến lực co bóp đẩy nước tiểu xuống niệu đạo giảm, nước tiểu vẫn còn tồn đọng trong bàng quang.

Nguyên nhân từ niệu đạo

Tắc nghẽn niệu đạo do tăng sản lành tính tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt ở nam giới nằm ngay dưới bàng quang, bao quanh niệu đạo. Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt là tình trạng tuyến tiền liệt gia tăng kích thước vượt mức bình thường, không phải là ung thư. Khi kích thước tuyến tiền liệt vượt mức cho phép sẽ chèn ép vào niệu đạo gây tắc nghẽn dòng nước tiểu qua niệu đạo gây tiểu sót.

Bên cạnh đó cơ bàng quang cũng có hiện tượng dày lên, sức co bóp của cơ yếu đi làm khả năng đẩy nước tiểu ra khỏi bàng quang kém đi.

Hẹp niệu đạo do viêm nhiễm

Viêm niệu đạo có thể phát sinh do chấn thương dương vật, tổn thương niệu đạo khi làm các thủ thuật như thông tiểu, nội soi hệ tiết niệu, sau phẫu thuật hệ tiết niệu, tuyến tiền liệt. Do niệu đạo ở đàn ông dài hơn phụ nữ nên hẹp niệu đạo thường xảy ra ở đàn ông.

Viêm niệu đạo còn là biến chứng của các bệnh như viêm tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tiền liệt, sỏi hệ tiết niệu gây tổn thương niệu đạo.

Sa trực tràng

Giống như sa bàng quang, đây là tình trạng trực tràng chùng xuống âm đạo gây chèn ép vào niệu đạo làm tắc nghẽn niệu đạo.

Hẹp bao quy đầu

Là hiện tượng đoạn cuối của bao quy đầu hẹp khiến bao không thể kéo tuột hoàn toàn ra khỏi quy đầu làm ngăn chặn phần nào dòng nước tiểu gây ra hiện tượng tiểu sót sau mỗi lần đi tiểu.

Khối u, ung thư 

Khổi u, ung thư ở bàng quang, tuyến tiền liệt, tử cung hoặc trực tràng khi phát triển có thể gây chèn ép niệu đạo dẫn đến tắc nghẽn phần nào dòng nước tiểu.

Do tổn thương hoặc rối loạn thần kinh

Tiểu sót có thể xuất hiện khi dây thần kinh kiểm soát bàng quang và các cơ thắt gặp vấn đề. Khi các dây thần kinh kiểm soát cơ bàng quang bị tổn thương, não có thể không nhận được tín hiệu rằng bàng quang đã đầy, hoặc khi bàng quang đầy, các cơ vắt nước tiểu không nhận được tín hiểu để đẩy, hoặc các cơ vòng có thể không nhận được tín hiệu cần thả lỏng.

Mọi người ở mọi lứa tuổi đều có thể gặp các vấn đề liên quan đến thần kinh can vào chức năng bàng quang. Thần kinh kiểm soát bàng quang có thể gặp vấn đề trong chấn thương vùng chậu hông, viêm nhiễm hoặc chấn thương não tủy sống, sau sinh con qua đường âm đạo, bệnh tiểu đường, ngộ độc kim loại nặng.

Đặc biệt tiểu sót có thể là biến chứng của gây mê trong phẫu thuật. Điều này xảy ra là do trong quá trình phẫu thuật, các bác sĩ sử dụng thuốc gây mê để chặn các tín hiệu đau ở dây thần kinh và truyền dịch vào tĩnh mạch để bù cho lượng máu mất đi.

Sự kết hợp hợp giữa gây mê và truyền dịch tĩnh mạch có thể dẫn đến suy yếu chức năng thần kinh ở bàng quang. Sau khoảng vài ngày, khi thuốc mê hết tác dụng, bệnh nhân sẽ đi tiểu bình thường.

Một số loại thuốc có thể gây tiểu sót

Ngoài các nguyên nhân trên, nếu bạn đang sử dụng một trong các loại thuốc sau:

• Thuốc kháng histamine để điều trị dị ứng: cetirizine (Zyrtec), chlorpheniramine (Clor-Trimeton), diphenhydramine (Benadryl), fexofenadine (Allegra).
• Thuốc kháng cholinergic (thuốc chống co thắt) để điều trị co thắt dạ dày, co thắt cơ và tiểu không tự chủ: hyoscyamine (Levbid), oxybutynin (Ditropan), propantheline (Pro-Banthine), tolterodine (Detrol).
• Thuốc chống trầm cảm để điều trị chứng lo âu và trầm cảm: amitriptyline (Elavil), doxepin (Adapin), imipramine (Tofranil), nortriptyline.

Đó có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng tiểu sót của bạn. Do các loại thuốc trên có thể can thiệp vào quá trình dẫn truyền tín hiệu thần kinh đến bàng quang, làm bàng quang giảm đáp ứng với các tín hiệu thần kinh.

Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn tới tiểu sót do đó việc xác định rõ nguyên nhân là vô cùng quan trọng để có phương pháp điều trị đúng đắn nhất.

Chẩn đoán xác định nguyên nhân gây tiểu sót

Để tìm nguyên nhân của tiểu sót luôn phải kết hợp khám lâm sàng và làm các cận lâm sàng:

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khám bụng của bạn để kiểm tra tình trạng bàng quang, các điểm đau niệu quản. Khám bao quy đầu nếu nghi ngờ hẹp bao quy đầu. Hay thăm trực tràng để khám tuyến tiền liệt trong phì đại tuyến tiền liệt,…

Các cận lâm sàng

Đo lường dư lượng Postvoid:

Đây là một xét nghiệm nhằm đo lượng nước tiểu còn sót lại trong bàng quang sau khi đi tiểu. Lượng nước tiểu còn lại được gọi là dư postvoid. Lượng postvoid dư từ 100ml trở lên cho thấy bàng quang không rỗng hoàn toàn.

Nội soi bàng quang ngược dòng:

Bằng ống nội soi có gắn camera được đưa từ lỗ đái qua niệu đạo lên bàng quang. Ta có thể quan sát toàn bộ hình ảnh bên trong niệu đạo, bàng quang để phát hiện các viêm nhiễm, tổn thương nếu có.

X Quang hệ tiết niệu:  

Giúp quan sát rõ hình ảnh, vị trí của sỏi trong hệ tiết niệu.

Siêu âm bàng quang, tuyến tiền liệt:

Siêu âm có thể giúp phát hiện tình trạng phù nề của cơ bàng quang, sỏi có trong hệ tiết niệu, và tình trạng tuyến tiền liệt có bị tăng kích thước không.

CT hệ tiết niệu: 

CT không chỉ cho thấy hình ảnh sỏi hệ tiết niệu, kích cỡ tương đối của sỏi còn cho biết tình trạng các mô, tuyến như bàng quang, tuyến tiền liệt.

Điều trị tiểu sót như thế nào?

Khi đã chẩn đoán chính xác được nguyên nhân, bác sĩ sẽ có thể đưa ra được hướng điều trị tốt nhất. Tùy thuộc vào từng nguyên nhân sẽ có các phương pháp điều trị khác nhau như:

Đối với nguyên nhân do bệnh lý

Stent niệu đạo 

Đây là một phương pháp để điều trị hẹp niệu đạo. Nó được thực hiện bằng cách chèn một ống nhân tạo (được gọi là stent) vào niệu đạo, tại khu vực bị hẹp để mở rộng niệu đạo

Điều trị kháng sinh

Được chỉ định trong viêm nhiễm niệu đạo, bàng quang nhằm làm giảm sưng nề niệu đạo, bàng quang giúp quá trình bài xuất nước tiểu trở lại bình thường.

Điều trị tăng sản lành tính tuyến tiền liệt

Sử dụng thuốc làm giảm kích thước tuyến tiền liệt, ngăn cản quá trình tăng sinh tuyến. Điều trị phẫu thuật cắt u tuyến tiền liệt khi có chỉ định phẫu thuật.

Sỏi hệ tiết niệu

Nếu sỏi nhỏ hơn 8mm có thể điều trị nội khoa để đẩy sỏi ra ngoài. Khi sỏi lớn hoặc điều trị thuốc không có kết quả thì điều trị phẫu thuật. Hiện nay có nhiều phương pháp phẫu thuật như: mổ nội soi lấy sỏi, tán sỏi qua da, nội soi tán sỏi ngược dòng. Tùy vào từng trường hợp bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.

Với căn nguyên không phải bệnh lý

Tạo thói quen đi tiểu khi mót tiểu

Khi mót tiểu mà bạn có thói quen nhịn tiểu lâu dần sẽ làm ức chế thần kinh chi phối ở bàng quang, các cơ bàng quang sẽ suy yếu từ từ. Dẫn đến tồn đọng nước tiểu và gây tiểu sót

Đọc kĩ hướng dẫn sử dụng của thuốc

Như đã trình bày ở phần trên, một số loại thuốc khi sử dụng có thể tiểu sót. Do đó, bạn phải được bác sĩ kê đơn thuốc, đọc chỉ định, chống chỉ định và tác dụng không mong muốn của thuốc để tránh được tình trạng này.

Vệ sinh cơ thể sạch sẽ

Điều này giúp ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể nói chung và các cơ quan của hệ tiết niệu nói riêng.

Cắt bao quy đầu

Được chỉ định đối với các trường hợp tiểu sót do hẹp bao quy đầu.

Lời kết

Tiểu sót là hiện tượng gặp phổ biến ở cả nam và nữ, đó có thể là kết quả của nhiều nguyên nhân khác nhau. Nên để điều trị hiệu quả tiểu sót thì việc xác định chính xác nguyên nhân là vô cùng quan trọng. Do đó bạn hãy đến các cơ sở ý tế uy tín để khám và kiểm tra, đặc biệt không nên tự ý sử dụng thuốc vì có thể làm bệnh trầm trọng hơn.